13 listopada, w przeddzień Dnia Czystego Powietrza, Polski Alarm Smogowy rozpoczyna akcję „Zobacz czym oddychasz”. Podczas trwającej cztery miesiące kampanii trzy mobilne instalacje „oddychających” płuc pojawią się na terenie pięciu województw. Te nowatorskie instalacje antysmogowe staną aż w 18 polskich miejscowościach. Celem kampanii jest zwiększenie świadomości na temat zanieczyszczenia powietrza i zachęta do wymiany starych kotłów i pieców.
Zanieczyszczenia powietrza są bardzo często niewidoczne i tym samym lekceważone. Na naszej instalacji zamontowaliśmy dwumetrowy model ludzkich płuc pokryty białą półprzepuszczalną tkaniną – tłumaczy Piotr Siergiej, rzecznik PAS. – Wentylatory umieszczone z tyłu płuc przepuszczają przez nie powietrze, co sprawia, że płuca „oddychają”. Po pewnym czasie na białej materii zaczynają osadzać się zanieczyszczenia powietrza. W podobny sposób zanieczyszczenia trafiają do naszych płuc. Nasze doświadczenia z poprzedniego roku pokazują, że w ciągu dwóch tygodni pracy instalacji materia pokrywająca płuca staje się ciemnoszara. Dzięki tej instalacji mieszkańcy Polski będą mogli zobaczyć czym oddychają.
Główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest emisja ze spalania węgla i drewna w domowych instalacjach grzewczych. To właśnie te źródła identyfikowane są jako podstawowa przyczyna wysokich stężeń takich zanieczyszczeń jak PM10, PM2,5 czy benzo[a]piren[1].Niestety tempo wymiany przestarzałych kotłów na węgiel i drewno pozostawia wiele do życzenia. Rządowy program „Czyste Powietrze”, którego celem jest wymiana starych kotłów w 3 milionach domów jednorodzinnych nie działa w założonym tempie. W pierwszych dwóch latach działania programu złożono zaledwie 180 tys. wniosków do programu – to zaledwie 30% planu na te dwa lata. Dodatkowo rząd wciąż nie ma planu na wsparcie wymiany starych pieców w mieszkaniach wielorodzinnych – a to podstawowe źródło zanieczyszczeń w takich miastach jak Wrocław, Bydgoszcz czy Łódź.
Kampania PAS ma na celu podniesienie świadomości na temat zanieczyszczenia powietrza w średnich i małych miastach Małopolski, Śląska, Dolnego Śląska, Mazowsza i Pomorza. Akcja z mobilną instalacją płuc ma zwrócić uwagę na problem i skłonić mieszkańców tych regionów do działania – ubieganie się o dopłaty z ogólnopolskiego programu Czyste Powietrze na wymianę źródeł ciepła i remonty domów. Czasu na wymianę starych kotłów i pieców jest coraz mniej, gdyż w większości regionów Polski w przeciągu dwóch, trzech lat wejdą w życie uchwały antysmogowe wprowadzające zakaz użytkowania tzw. kopciuchów, a więc kotłów i pieców o wysokiej emisji zanieczyszczeń.
PAS apeluje do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o znaczną intensyfikację kampanii informacyjnej promującej wymianę najbardziej zanieczyszczających kotłów i pieców, dokończenie zapowiedzianej reformy Programu Czyste Powietrze (wsparcie dla najuboższych gospodarstw domowych i włączenie banków w dystrybucję dotacji) oraz uruchomienie skutecznych instrumentów finansowych dla budynków wielorodzinnych.
W tym roku w kampanię „Zobacz czym oddychasz” w Małopolsce włączyło się Radio Kraków oraz Województwo Małopolskie. W czasie tej kampanii w gminach, w których nie ma oficjalnych pomiarów jakości powietrza PAS zainstaluje pyłomierze, mierzące stężenia pyłu PM10. Aktualizowane na bieżąco wyniki pomiarów dla wszystkich miejscowości, w których zainstalowane zostaną pyłomierze, będą dostępne on-line na stronach Radia Kraków www.radiokrakow.pl oraz Krakowskiego Alarmu Smogowego krakowskialarmsmogowy.pl. Pomiarom towarzyszyć będzie akcja informacyjno-edukacyjna prowadzona na antenie Radia Kraków i na stronie www.radiokrakow.pl. Akcję ”Małopolska bez smogu” podsumuje transmitowana na antenie Radia Kraków debata, która odbędzie się 22 grudnia. W Małopolsce akcja prowadzona we współpracy z gminami: Kęty, Krzeszowice, Kalwaria Zebrzydowska, Maków Podhalański, Rzepiennik Strzyżewski i Myślenice.
Harmonogram kampanii w Polsce
1-14.11.2020 – Warszawa (woj. mazowieckie)
14-28.11.2020 – Otwock, Jelenia Góra (woj. mazowieckie, dolnośląskie)
14-25.11. 2020 – Krzeszowice (woj. małopolskie)
29.11-13.12.2020 – Brzezie, Wałbrzych (woj. małopolskie, dolnośląskie)
25.11-7.12.2020 – Kalwaria Zebrzydowska (woj. małopolskie)
8-19.12.2020 – Myślenice (woj. małopolskie)
14-28.12.2020 – Pszczyna, Racibórz (woj. śląskie)
30.12-13.01.2021 – Sosnowiec, Izabelin (woj. śląskie, mazowieckie)
14-28.01.2021 – Gierałtowice, Niepołomice (woj. śląskie, małopolskie)
29.01-12.02.2021 – Poraj, Bydgoszcz (woj. śląskie, kujawsko-pomorskie)
13-28.02.2021 – Rybnik, Brzeszcze (woj. śląskie)
[1] Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2018. Zbiorczy raport krajowy z rocznej oceny jakości powietrza w strefach wykonanej przez GIOŚ według zasad określonych w art. 89 ustawy-Prawo ochrony środowiska. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 2019
Kampanię zrealizowano w ramach projektu LIFE-IP MALOPOLSKA/LIFE14 IPE PL021 współfinansowanego ze środków programu LIFE Unii Europejskiej, a także dzięki wsparciu ze strony Purpose Climate Lab oraz Netguru S.A.
